Τερατογενέσεις το 16ο αιώνα

Κάποτε ένα περίεργο άγαλμα έστεκε στην κεντρική αυλή του ασύλου του Άμστερνταμ. Το άγαλμα παρίστανε μία τρελή γυναίκα, γυμνή, της οποίας το πρόσωπο είχε ένα αλλόκοτο χαμόγελο ενω τραβούσε τα μαλλιά της με τα δύο της χέρια. Λίγοι ωστόσο γνωρίζουν την ιστορία που κρυβόταν πίσω από την ίδρυση του ασύλου, και η οποία καταγράφηκε το 18ο αιώνα.

Η πόλη του Άμστερνταμ το 16ο αιώνα, από χάρτη της εποχής

Σύμφωνα με την ιστορία, στην πόλη υπήρχε το 16ο αιώνα ένα φρενοκομείο που λειτουργούσε χάρη στις υπηρεσίες της γυναίκας του ιδρυτή του, Christina Boelens. Μία μέρα του 1560, η κα Boelens είχε μία πολύ άσχημη εμπειρία ενω ήταν έγκυος: μία τρελή γυναίκα ξαφνικά της επιτέθηκε μέσα στο ίδιο της το σπίτι και σχεδόν την στραγγάλισε! Προσπαθώντας να συνέλθει από το σοκ, ορκίστηκε ότι εαν το παιδί της γεννιόταν υγιές, δεν θα ησύχαζε μέχρι το Άμστερνταμ να αποκτούσε το δικό του άσυλο. Έτσι, το 1561 ο άνδρας της κας Boelens, Henrik, έδωσε στο συμβούλιο του Άμστερνταμ ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό με σκοπό την ανέγερση ενός ασύλου. Μάλιστα, μετά το θάνατό του ένα χρόνο αργότερα, η Christina Boelens φρόντισε για την περάτωση του έργου, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1569. Αυτή η ιστορία ειπώθηκε από μία από τις απογόνους της Christina Boelens στον ιστορικό της πόλης Jan Wagenaar, ο οποίος και την κατέγραψε.

Για να είμαστε ακριβείς, σαφή στοιχεία ότι μία τρελή γυναίκα επιτέθηκε στην κα Boelens δεν υπάρχουν, παρά το εξακριβωμένο γεγονός ότι ο άνδρας της έδωσε τα χρήματα για το άσυλο. Ωστόσο, το 16ο αιώνα μία τέτοια επίθεση σίγουρα είχε διαφορετικό αντίκτυπο απ' ότι θα είχε σήμερα. Η δύναμη της φαντασίας (και της αμάθειας) ήταν πολύ μεγαλύτερη. Έτσι, η πεποίθηση ότι μία τέτοια εμπειρία θα είχε ως φυσικό επακόλουθο τη γέννηση ενός άρρωστου/παραμορφωμένου μωρού ήταν βαθιά ριζωμένη στους κατοίκους του Άμστερνταμ.

Εικόνα τερατογένεσης του 1560: μισός άνθρωπος, μισός ζώο

Για να δούμε πιο σφαιρικά την κατάσταση, ο κόσμος πραγματικά πίστευε ότι οποιοδήποτε σημάδι στο σώμα ενός νεογέννητου οφειλόταν στη φαντασία της μητέρας. Για παράδειγμα, ένα κόκκινο σημάδι στο σχήμα της φράουλας ήταν ξεκάθαρη απόδειξη ότι η μητέρα ήθελε πάρα πολύ να φάει το συγκεκριμένο φρούτο αλλά τελικά δεν το έκανε. Εαν η έγκυος κοίταζε από το κρεβάτι της συνεχώς την εικόνα του Ιωάννη του Πρόδρομου που συνήθως παρουσιάζεται με άγριο παρουσιαστικό, μούσι και πρόβια ζώου, τότε υπήρχαν μεγάλες πιθανότητες να γεννήσει ένα μωρό τριχωτό! Εαν το μωρό είχε χαρακτηριστικά σκύλου, αυτό οφειλόταν στο ότι η μητέρα είχε τρομάξει από ένα σκύλο κατά τη διάρκεια της κύησης (υπάρχουν και οι σκληροπυρηνικές εξηγήσεις που κάνουν λόγο για ερωτική επαφή της μητέρας με το ζώο). Σε κάθε περίπτωση, ο κόσμος πίστευε ότι η βιαιότητα του σοκ της εγκύου μεταφερόταν στο έμβρυο, το οποίο γεννιόταν σημαδεμένο/παραμορφωμένο.

Γαλλική πραγματεία για τα παραμορφωμένα βρέφη και τις αιτίες που το προκαλούν

Ολόκληρα βιβλία είχαν γραφτεί σχετικά με το θέμα, από μορφωμένους της εποχής που προσπαθούσαν να εξηγήσουν το φαινόμενο και έμπλεκαν μέσα στις θεωρίες τους φιλοσοφία, θρησκεία και στοιχεία ανθρωπολογίας. Αυτός ο φόβος του ανθρώπου μπροστά στο διαφορετικό και παράξενο, και η αδυναμία που ένιωθε μπροστά στα μυστήρια μίας παντοδύναμης και ανεξήγητης Φύσης, δεν έχει αλλάξει και πολύ, κι ας έχουν περάσει τεσσεράμιση αιώνες από το περιστατικό της Christina Boelens. Αρκεί να σκεφτείτε ότι μέχρι και σήμερα, ο φόβος να γεννηθεί ένα μωρό παραμορφωμένο ή με σημάδι παραμένει ίσως ο πιο μεγάλος φόβος που έχουν οι έγκυες γυναίκες.

Καμιά φορά, ο καμβάς της Ιστορίας είναι πολύ πιο ξεκάθαρος απ' ότι φανταζόμαστε.