Το χαμένο πορτραίτο της Isabella d' Este

Σε θησαυροφυλάκιο τράπεζας στην Ελβετία βρέθηκε πρόσφατα ένας πίνακας που αποδίδεται στον Leonardo da Vinci. Το έργο, ηλικίας ανω των 500 ετών το οποίο μέχρι πρότινος θεωρείτο χαμένο, ανήκε σε ιδιωτική συλλογή έργων τέχνης μίας οικογένειας Ιταλών και απεικονίζει τη γνωστή ευγενή της Αναγέννησης Isabella d' Este σε νεαρή ηλικία. 

Αριστερά: το προσχέδιο του Da Vinci για το πορτραίτο της Isabella / δεξιά: ο τελειωμένος πίνακας που βρέθηκε στην ελβετική τράπεζα.

Η Isabella (1474-1539) υπήρξε εξέχουσα φυσιογνωμία της ιταλικής πόλης Mantua, ιδιαίτερα μορφωμένη και με γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών. Είχε πολιτικό και διπλωματικό έργο και ήταν προστάτιδα των τεχνών, γνωρίζοντας προσωπικά πολλούς ουμανιστές και καλλιτέχνες της εποχής και διατηρώντας αλληλογραφία με αρκετούς. Παντρεμένη από τα δεκάξι της με το Francesco II Gonzaga, Δούκα της Mantua, ηγήθηκε της πόλης κατά τη διάρκεια της τριετούς αιχμαλωσίας του άντρα της στη Βενετία (1509-1512) και μετά το θάνατό του το 1519, συνδιοίκησε με τον ανήλικο γιο της Federico. Υπήρξε ιδιαίτερα αγαπητή στη Mantua και ήταν διάσημη για τις πολιτικές της ικανότητες μα και τη φινέτσα της, η φήμη της οποίας είχε ξεπεράσει την ιταλική επικράτεια επηρεάζοντας μέχρι και τη βασιλική αυλή της Γαλλίας!

 

Άρθρο για την εύρεση του πίνακα της Isabella d' Este σε ιταλικό περιοδικό

Γνωρίζοντας προσωπικά τον πολυμαθή Leonardo da Vinci, η Isabella του είχε ζητήσει επανειλλημένως ένα πορτραίτο. Μέχρι την πρόσφατη ανακάλυψη του έργου, πολλοί ιστορικοί της τέχνης θεωρούσαν ότι ο μεγάλος καλλιτέχνης δεν είχε προλάβει να το ολοκληρώσει ή είχε χάσει το ενδιαφέρον του αφού σωζόταν μοναχά το προσχέδιo (βλέπε πρώτη εικόνα). Η Isabella μάλιστα σε γράμμα της στον Da Vinci αναφέρει ότι ο άνδρα της, δυσαρεστημένος με το προσχέδιο του πορτραίτου, το είχε δώσει πίσω και είχε ζητήσει άλλο! Δεν γνωρίζουμε τίποτα σχετικά με την ύπαρξη δεύτερου προσχέδιου αλλά ευτυχώς το πρώτο επιβίωσε και σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.  
  
Ο τελειωμένος πίνακας που βρέθηκε στην Ελβετία, με διαστάσεις 61 εκ. x 45 εκ., απεικονίζει την Isabella d' Este σε προφίλ, ντυμένη με πλούσιο πράσινο φόρεμα που φέρει κόκκινες και χρυσές λεπτομέρειες, φορώντας στο κεφάλι μία χρυσή τιάρα και κρατώντας ένα κλαδί φοινικιάς. Το αινιγματικό χαμόγελο της ευγενούς φέρνει στο νου το αντίστοιχο χαμόγελο της Gioconda. Το πορτραίτο ολοκληρώθηκε κατά πάσα πιθανότητα το 1514 όταν ο Da Vinci συνάντησε την Isabella κατά τη διάρκεια της παραμονής της στη Ρώμη.

Σύμφωνα με αναλύσεις του έργου και τη ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα, το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα υποστηρίζει ότι σίγουρα πρόκειται για έργο του Leonardo da Vinci ενω απομένει να διευκρινιστεί αν μέρη του (συγκεκριμένα η τιάρα και το κλαδί φοινικιάς) έχουν ζωγραφιστεί από μαθητή του. Της ίδιας άποψης είναι και ο Carlo Pedretti, ομότιμος καθηγητής τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια και ειδικός στα αμφισβητούμενα έργα του Da Vinci. Περισσότερο επιφυλακτικός παρουσιάζεται ο Martin Kemp, καθηγητής της ιστορίας της τέχνης στην Οξφόρδη, ο οποίος θεωρεί πολύ πιθανό το ενδεχόμενο το πορτραίτο να έχει φιλοτεχνήσει ένας από τους πολλούς ζωγράφους της βόρειας Ιταλίας που αντέγραφαν την τεχνοτροπία και τα έργα του Da Vinci.

Εαν τελικά ο πίνακας αποδειχθεί ότι ανήκει στο μεγάλο ζωγράφο της Αναγέννησης, δηλαδή ότι είναι ένα από τα 15-20 γνήσια έργα του που σώζονται σήμερα, τότε η τιμή του σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις θα ανέλθει σε δεκάδες εκατομμύρια ευρω.