Προσκύνημα στο Burton-on-Trent

''O Beer! O Hodgson, Guinness, Allsopp, Bass! Names that should be on every infant’s tongue!''
 -  C.V. Calverley, Άγγλος ποιητής

Το σημερινό ποστ είναι ένα ταπεινό προσκύνημα στο Burton-on-Trent (άλλως Burton upon Trent ή σκέτο Burton), την πόλη με τη μεγαλύτερη ίσως μπυροπαράδοση στο Νησί και σίγουρα μία από τις πρωτεύουσες του ζύθου παγκοσμίως κατά τη διάρκεια της μεγάλης ακμής της το 19^ο αιώνα.

aerial photo credits

Αφορμές για την επιλογή του θέματος υπήρξαν παλαιότερη επίσκεψή μου στην πόλη και το πολύ όμορφο National Brewery Centre, καθώς και το βιβλίο Beer Town: The Story of Brewing in Burton on Trent (2011) του Roger Protz το οποίο διαβάζω με ενδιαφέρον αυτό το διάστημα και αποτελεί ότι πιο σχετικό με το θέμα έχει γραφτεί ως τώρα.

Ολίγα ιστορικά

Η μπυροπαράδοση του Burton-on-Trent έχει τις ρίζες της στο μεσαίωνα, όταν το Burton Abbey (που σύμφωνα με την παράδοση ίδρυσε η Saint Modwen), το σημαντικότερο θρησκευτικό κέντρο της περιοχής, ξεκίνησε να παράγει μπύρα το 10^ο αιώνα. Τα μεγάλα κτίρια που χρησίμευαν γι’ αυτό το σκοπό βρισκόντουσαν έξω από τον περίβολο του αββαείου και σε αυτά απασχολούνταν, μαζί με τους μοναχούς, περίπου 300 άτομα από την τοπική κοινότητα. Η μπύρα που παρήγαγαν χωριζόταν σε τρεις κατηγορίες βάσει περιεκτικότητας σε αλκοόλ (δυνατή-μέτρια-αδύνατη), είχε συνήθως σκούρο χρώμα και μέχρι τα τέλη του 15^ου αιώνα ζυμωνόταν χωρίς λυκίσκο. Χρησίμευε αρχικά για ιδία χρήση (ένας μοναχός δικαιούνταν μέχρι και δέκα pints τη μέρα!) ή για κέρασμα / συνοδεία φαγητού σε επισκέπτες, προσκυνητές και φτωχούς. Πολύ σύντομα όμως, η μπύρα του αββαείου απέκτησε πολύ καλό όνομα και πωλούνταν σε διάφορα μέρη στην ευρύτερη περιοχή.

Σημερινή άποψη του Burton Abbey. Τμήματα των μεσαιωνικών κτισμάτων έχουν ενσωματωθεί στα έργα αναστήλωσης (photo credits) 

Η τέχνη της ζυθοποίησης συνεχίστηκε χωρίς διακοπή μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 16^ου αιώνα, όταν στα πλαίσια της θρησκευτικής μεταρρύθμισης ο Ερρίκος Η’ (γνωστός και για τις έξι γυναίκες του!) έκλεισε μοναστήρια και αββαεία σε όλο το Νησί και δήμευσε τις περιουσίες τους. Την ίδια τύχη είχε και το Burton Abbey που έκλεισε το 1539 και πολλά κτίσματά του καταστράφηκαν ολοσχερώς το 1545. Ο αγγλικός εμφύλιος που ακολούθησε το 17^ο αιώνα έπληξε πολλάκις την πόλη, μην αφήνοντας περιθώρια για οποιαδήποτε σοβαρή επιχειρηματική δραστηριότητα σχετική με τη μπύρα. Φυσικά, αυτό δε σημαίνει ότι η μπύρα σταμάτησε να γεμίζει τα ποτήρια των Burtonians αφού τοπικά πανδοχεία και ταβέρνες εξακολουθούσαν να ζυμώνουν τη δικιά τους μπύρα.

Burton-on-Trent, η Μέκκα της μπύρας

Η ''αναγέννηση'' της μπύρας στο Burton-on-Trent ξεκίνησε μετά το 1712, όταν το άνοιγμα νέων καναλιών στον ποταμό Trent και οι βελτιώσεις που έφερε η βιομηχανική επανάσταση και εφαρμόστηκαν σιγα-σιγα στη ζυθοποίηση, κατέστησαν δυνατό το εμπόριο μπύρας σε νέα κλίμακα: πιο γρήγορα, πιο φθηνά και σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες από πρίν. Μέσα από τα κανάλια και τον ποταμό, η διάσημη μπύρα του Burton έφτανε σε πόλεις-λιμάνια του Νησιού (π.χ. Hull, London, κ.α.) και απο εκεί μεταφερόταν με πλοία στη Βαλτική, την Πρωσσία, την Ινδία και άλλα μέρη της βρετανικής αυτοκρατορίας. Η μεγάλη ζήτηση (ειδικά της IPA, όπως αυτή της εικόνας - photo credits) είχε ως αποτέλεσμα μία ανευ προηγουμένου εκβιομηχανοποίηση της παραγωγής και του εμπορίου μπύρας στο Burton, με συνεχείς επενδύσεις κεφαλαίου, νέες τεχνικές και μεθόδους (με διασημότερο το κυκλικό σύστημα ζύμωσης Burton Union (βλέπε παρακάτω) που λανσαρίστηκε το 1830) και μία γενικότερη βελτίωση του προιόντος.

Άποψη μέρους της μακέτας του Burton την εποχή του ''πυρετού της μπύρας'', με 30 διαφορετικές ζυθοποιίες εν λειτουργία. Κλικάρετε για περισσότερες λεπτομέρειες. Φωτο Δόκιμου από το National Brewery Centre

Αυτή η μετατροπή του Burton σε μία πραγματική beerοpolis οδήγησε σε μία πρωτόγνωρη οικονομική άνθηση και στην ίδρυση νέων ζυθοποιίων (όπως οι περίφημες Bass (βλέπε παρακάτω) και Allsopp and Sons) ενω ολοένα και περισσότεροι κάτοικοι απασχολούνταν στη βιομηχανία μπύρας. Γύρω στα τέλη του 18^ου αιώνα, περίπου ¼ όλης της ποσότητας μπύρας που πωλούνταν στη Μεγάλη Βρετανία ερχόταν από το Burton, το οποίο μέχρι τα τέλη του 19^ου αιώνα (1880) μετρούσε 30 (!) διαφορετικές ζυθοποιίες.

Άποψη από το φόρτωμα βαρελιών της Bass σε άμαξες (πάνω μέρος εικόνας) και βαγόνια (κάτω αριστερά). Την περίοδο της ακμής της, η ζυθοποιία έστελνε μέχρι και 370 φορτωμένα με μπύρα βαγόνια τη μέρα σε όλο το Νησί. Φώτο Δόκιμου από το National Brewery Centre

Η πορεία ωστόσο ήταν πολύ διαφορετική τον 20^ο αιώνα, όταν μία σειρά από κυβερνητικά μέτρα κατά του αλκοόλ, η αδυναμία ανεύρεσης νέων αγορών για την απορρόφηση του προιόντος, και η στροφή των καταναλωτών σε άλλα είδη μπύρας οδήγησαν στη σταδιακή συρρίκνωση της παραγωγής στο Burton. Πολλές ζυθοποιίες έκλεισαν, άλλες μικρότερες αγοράστηκαν από μεγαλύτερες και κάπως έτσι, το 1980 είχαν απομείνει μόλις τρείς ζυθοποιίες στην πόλη: η Bass, η Marston’s και η Ind Coope.

Το παρόν – μία ελπίδα για το μέλλον;

Σήμερα, το Burton είναι μία μικρή πόλη 43.000 κατοίκων αλλά η μπύρα εξακολουθεί να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής οικονομίας. Απόδειξη αυτής της πραγματικότητας δεν είναι μόνο οι (κάποτε πολυάριθμες) pubs που υπάρχουν και η Marmite (που φτιάχνει το ομώνυμο προιόν επάλειψης που έχει ως βάση κατεργασμένη μαγιά μπύρας) αλλά κυρίως οι επτά ζυθοποιίες που εδρεύουν στην πόλη. Πιο αναλυτικά, στο Burton υπάρχουν δύο ζυθοποιίες μεγάλου μεγέθους:

 - η Coors Brewers (παρακλάδι του ομίλου Molson Coors) που απορρόφησε την πάλαι πότε κραταιά Bass Brewers και λειτουργεί επίσης τη Worthington's Brewery

Η είσοδος για τα κεντρικά της Coors στο Burton. Φώτο Δόκιμου

- η Marston’s Brewery, η οποία πέρα από τις δικές της μπύρες παράγει από το 2005 draught Bass για λογαριασμό του μεγαθηρίου AB InBev

Τα κεντρικά της Marston's στο Burton (photo credits)

και πέντε μικρότερου μεγέθους ζυθοποιίες / brewpubs:

- η Burton Bridge Brewery (πολύ καλές οι Bridge Bitter και Top Dog Stout που δοκίμασα)

- η Tower Brewery

- η Old Cottage Brewery

- η Black Hole Brewery

- η Gates Brewery

Με μπούσουλα το παρελθόν και παίρνοντας ώθηση από τη στροφή πολλών καταναλωτών στη real ale και τα τοπικά προιόντα, αυτές οι μικρές ζυθοποιίες κρατάνε τη σημαία της μπυροπαράδοσης ψηλά. Αν και είναι νωρίς ακόμα για να βγουν ασφαλή συμπεράσματα, η επαναδραστηριοποίηση των κατοίκων με τη μπύρα μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να φέρει για το μέλλον της μικρής πόλης. 

Bass Brewery, το καμάρι του Burton-on-Trent

Κοιτώντας πίσω στα ένδοξα μπυροχρόνια του Burton-on-Trent, η γνωστότερη από τις μεγάλες ζυθοποιίες ήταν η Bass που άνοιξε το 1777 από τον William Bass, ιδρυτή της ομώνυμης δυναστείας. Το χαρακτηριστικό σήμα της ζυθοποιίας, το κόκκινο τρίγωνο (βλέπε φωτο - photo credits), υπήρξε μάλιστα το πρώτο επίσημα καταχωρημένο λογότυπο παγκοσμίως! Εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης ο Michael Bass, γιος του ιδρυτή William, έχτισε και δεύτερη ζυθοποιία το 1799. Σαράντα χρόνια αργότερα, το 1839, το άνοιγμα του σιδηρόδρομου στο Burton εκτόξευσε τις πωλήσεις μπύρας της Bass. Ακολουθώντας ανοδική πορεία, η ζυθοποιία κατέλαβε σταδιακά τεράστιο μερίδιο της αγοράς, με τη ναυαρχίδα Bass Pale Ale να κυκλοφορεί όχι απλά σε όλο το Νησί αλλά σε πάμπολλα μέρη του κόσμου. Η εισχώρηση σε νέες αγορές υπήρξε επιτυχημένη τα μάλα, αφού εκτός από τη Βαλτική, τη Ρωσία και την Ινδία, η Pale Ale ταξίδευε επίσης σε άλλους, πιο εξωτικούς προορισμούς όπως για παράδειγμα τη μακρινή Ιαπωνία, όταν το 1860 έγινε η πρώτη ξένη μπύρα που πουλήθηκε στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου.

Χαρακτηριστική αφίσα της Bass από τον προηγούμενο αιώνα που προμοτάρει την Pale Ale ως την επίσημη μπύρα του στρατού της βρετανικής αυτοκρατορίας

Η παντοδυναμία της Bass ήταν και ο κύριος λόγος που έγινε μία από τις πρώτες 30 εταιρίες που μπήκαν στο χρηματιστήριο του Λονδίνου το 1935. Ακολουθώντας τις επιταγές των καιρών, τις επόμενες δεκαετίες εξαγόρασε μικρότερες ζυθοποιίες (όπως τη Mitchells& Butlers του Birmingham), σταθεροποιώντας τη θέση της ως κυρίαρχος στο χώρο της μπύρας στη Βρετανία. Με τον ίδιο τρόπο το 1967, η Bass συγχωνεύτηκε με τη Charrington United Brewers δημιουργώντας έτσι τη Bass Charrington, η οποία υπήρξε η μεγαλύτερη ζυθοποιία στο Νησί για πολλά χρόνια.

photo credits

Ωστόσο, η πρόσφατη ιστορία της ζυθοποιίας ήταν πολύ διαφορετική, και η κάποτε ένδοξη Bass πωλήθηκε το 2000 στον κολοσσό της InBev (πλέον AB InBev) και κατόπιν στην Coors. Τα δικαιώματα της βαρελίσιας (και τενεκεδένιας) Bass όμως παραμένουν στην κυριότητα της AB InBev, με τη μπύρα να παράγεται από το 2005 στη Marston’s (βλέπε παραπάνω). Οι εμφιαλωμένες versions της που πωλούνται στις ΗΠΑ ζυμώνονται πλέον κοντά στη Νέα Υόρκη.

The National Brewery Centre

Δίπλα στην παλιά ζυθοποιία Bass βρίσκεται το παλιό Bass Museum of Brewing, το οποίο αφού πέρασε στα χέρια της Coors και λειτούργησε για ένα διάστημα, έκλεισε το 2008 και ξανάνοιξε το 2010 ως National Brewery Centre. Ο Δόκιμος το επισκέφτηκε πρίν από λίγο καιρό και σας μεταφέρει εικόνες και ολίγες εντυπώσεις από αυτό το ''ζωντανό'' κομμάτι της μπυροπαράδοσης του Burton-on-Trent.

 

Πέρα από τα διάφορα εκθέματα εποχής (όπως παλιές εγκαταστάσεις, εργαλεία και λοιπά σχετικά αντικείμενα) που μπορεί να θαυμάσει ο επισκέπτης, μεγάλοι πίνακες στους τοίχους εξηγούν σε μυημένους και αμύητους τα διάφορα στάδια παραγωγής της μπύρας, από τη συλλογή πρώτων υλών και το malting μέχρι τη φύλαξη και ωρίμανση του τελικού αποτελέσματος. Η προσεγμένη δουλειά που έχει γίνει στην οργάνωση του χώρου και των εκθεμάτων κάνει το τουρ ευχάριστο και απολαυστικό.

Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει η αναφορά στο σύστημα Burton Union που καταλαμβάνει το δικό του χώρο στο National Brewery Centre. Το Burton Union (το οποίο πλέον χρησιμοποιεί μόνο η Marston's) είναι μία μέθοδος που ανακυκλώνει τη μαγιά που χάνεται από τα βαρέλια μέσω ενός συστήματος σωλήνων, και με αυτό τον τρόπο βοηθά στη ζύμωση της μπύρας. Ο αείμνηστος Michael Jackson έχει γράψει σχετικό άρθρο όπου εξηγεί τον τρόπο που δουλεύει το σύστημα και τα οφέλη του γι' αυτό δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Όποιος θέλει να μάθει περισσότερα μπορεί να διαβάσει το άρθρο εδώ.

Το τουρ συνεχίστηκε στους στάβλους όπου βρίσκονται παλιές άμαξες μεταφοράς βαρελιών και δύο άλογα! Μοναδικό μελανό σημείο ήταν οι πολύ μικροί χώροι που φυλάσσονται τα άλογα, ελπίζω τουλάχιστον τις περισσότερες ώρες της ημέρας να τις περνάνε αλλού...

Στον προαύλιο χώρο του National Brewery Centre υπάρχουν οχήματα περασμένων εποχών (αμαξίδια, τρίκυκλα, τζιπάκια), σιωπηλά μνημεία του ένδοξου παρελθόντος. Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στο καλτ αμαξίδιο της Worthington's India Pale Ale, με την καμπίνα επιβατών να έχει τη μορφή μπουκάλας μπύρας! Ασφαλώς έκλεψε τις εντυπώσεις όλων των παρευρισκομένων!

Σε άλλο κτίριο ο επισκέπτης μπορούσε να δει μηχανήματα άντλησης νερού, παλιό εξοπλισμό εμφιάλωσης, άφθονα memorabilia της Bass και Worthington's όπως τα παρακάτω

αναπαράσταση της φύλαξης βαρελιών India Pale Ale στα αμπάρια των ιστιοφόρων που τα μετέφεραν σε χώρες μακρινές

καθώς και μία βικτωριανή mini pub, η οποία δυστυχώς είχε σταματήσει να σερβίρει αιώνες πριν :o)

Ότι δεν βρήκα στην όμορφη pub του παρελθόντος όμως το βρήκα στο τέλος του τουρ, όταν ο (περιχαρής και ολίγον σουρωμένος) ξεναγός μας οδήγησε στο μπαρ του National Brewery Centre όπου δοκιμάσαμε μία επιλογή από τη σειρά της Worthington's: Red Shield, White Shield, Spring Shield (εποχιακή) και E. Ήταν ο καλύτερος επίλογος θαρρώ μετά από την περιπλάνησή μας σε ένα μεγάλο κομμάτι της υπάρχουσας μπυροπαράδοσης του Burton-on-Trent.

Μετά το National Brewery Centre, το προσκύνημα συνεχίστηκε στη brewpub της Burton Bridge (βλέπε παραπάνω). Μιάμιση ώρα αργότερα και έχοντας πάρει το δρόμο για το σιδηροδρομικό σταθμό και το τρένο της επιστροφής, μπορούσα ακόμη να μυρίσω τη βαριά, χαρακτηριστική μυρωδιά που υπάρχει στον αέρα εξαιτίας των ζυθοποιίων της πόλης...