Πέμπτη 20 Σεπτεμβρίου 2012

Vengeance is mine

I will execute great vengeance on them with wrathful rebukes. Then they will know that I am the Lord, when I lay my vengeance upon them (Ezekiel 25:17)

Vengeance is mine, and recompense, for the time when their foot shall slip; for the day of their calamity is at hand, and their doom comes swiftly (Deuteronomy 32:35)

The righteous will be glad when they are avenged, when they bathe their feet in the blood of the wicked (Psalms 58:10)



Η εκδίκηση χαρακτηρίζεται από πολλούς ως μία μορφή δικαιοσύνης, μία πράξη που θα προκαλέσει μεν κακό αλλά κατά κάποιο τρόπο θα επαναφέρει την ηθική τάξη και θα διορθώσει την αρχική αδικία. Ποιά είναι ωστόσο η βαθύτερη πηγή της εκδίκησης; Είναι μήπως η αρχέγονη αίσθηση που έχουμε όλοι μας για το τί είναι και δεν είναι δίκαιο - η ίδια αίσθηση που ρυθμίζει τις ανθρώπινες κοινωνίες από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα, π.χ. βεντέτες - που μας οδηγεί να ''απαντήσουμε'' στην αδικία που έγινε με μία αντίστοιχη πράξη; Μήπως είναι μία δύναμη που πηγάζει σε σκοτεινές γωνιές του ανθρώπινου ψυχισμού και μας ωθεί να διατρανώσουμε τη δύναμη και την ισχύ μας, δηλαδή το εγώ μας, χρησιμοποιώντας την εκδίκηση ως ένα μέσο διατήρησης της κοινωνικής μας θέσης; Ή, σε ένα τρίτο επίπεδο της ερώτησης και ακολουθώντας ακόμη σκοτεινότερες ατραπούς της ανθρώπινης ψυχής, μήπως τελικά βρίσκουμε ικανοποίηση στην εκδίκηση, παίρνοντας το νόμο στα χέρια μας και κλείνοντας εμείς οι ίδιοι τον κύκλο της αδικίας; Άραγε όταν οι Slayer ουρλιάζουν ''I only want vengeance / To come shining down on me / I don't want you to die / Before I get the chance to kill you myself'' εκφράζουν μονάχα μία ωμότητα ή μία αλήθεια που γνωρίζουμε αλλά είναι επικίνδυνο να παραδεχθούμε;





Η παραδοχή, και σε δεύτερο στάδιο η αποδοχή, της ''ικανοποίησης'' που δίνει η εκδίκηση σχετίζεται άμεσα με τον κίνδυνο να γυρίσουν οι κοινωνίες στις παλιές εποχές όπου ίσχυε ο βιβλικός νόμος της ανταποδώσεως, δηλαδή το γνωστό ωραίο: ''Θα δώ­σεις ψυ­χήν αντί ψυ­χής, οφθαλ­μόν αντί οφθαλ­μού, οδό­ντα αντί οδόν­τος, χεί­ραν αντί χει­ρός, πό­δαν αντί πο­δός, έγκαυ­μα αντί εγκαύ­μα­τος, μώ­λω­πα αντί μώ­λω­πος''. Γι' αυτό το λόγο τα οργανωμένα κράτη έχουν νόμους και δικαστές, οι οποίοι - θεωρητικά - ρυθμίζουν τις αδικίες και αποτρέπουν τις όποιες πράξεις αντεκδίκησης. Για τον ίδιο λόγο οι μεγάλες θρησκείες καταδικάζουν την εκδίκηση ως ανίερη και αμαρτωλή πράξη. Οι περισσότερες εκφάνσεις του Χριστιανισμού προτρέπουν τη συγχώρεση (θυμηθείτε τον Κύριο: σας χτύπησαν; γυρίστε και το άλλο μάγουλο). Στον Ιουδαισμό, οι περισσότεροι ραββίνοι καταδικάζουν κάθε είδους εκδίκηση (αν και μερικοί υποστηρίζουν το αντίθετο σε περίπτωση φόνου). Ο Βουδισμός ομοίως δεν τη δέχεται, θεωρώντας τη πράξη εγωιστική. Στο Ισλάμ ο φόνος αντεκδίκησης απαγορεύεται - αλλά αρκετά παρακλάδια του τον επιτρέπουν, ανάλογα με την περίπτωση.

Η Geum-ja πάλι φαίνεται να επιθυμεί την επιστροφή του μωσαικού νόμου...

Φυσικά, στην πράξη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η σχετικότητα αναφορικά με την αρμόζουσα τιμωρία για την αδικία που τελέστηκε, μαζί με τη φύση του ανθρώπου, είναι δύο πρόσθετοι λόγοι που τα πράγματα μπερδεύονται ακόμα περισσότερο. Πολλές φορές, η πράξη του εκδικητή δεν επανορθώνει απλώς μα υπερβαίνει την αρχική αδικία. Και η μανία του για εκδίκηση μπορεί να επηρεάσει την ψυχική ισορροπία του. Π.χ. όσοι έχετε δει το φοβερό και τρομερό Oldboy (2003) θα θυμάστε το Dae-su να τρελαίνεται σιγα-σιγα μέσα στο κελί του, έχοντας την εκδίκηση ως μοναδικό σκοπό της ύπαρξής του. Tα όρια που χωρίζουν τη λογική από την τρέλα μπορούν πολύ εύκολα να ξεπεραστούν στην προσπάθειά για κάθαρση. Επειδή στην ουσία, η εκδίκηση είναι μία μάχη ανάμεσα στην προσπάθεια του ανθρώπου να μην απωλέσει την ανθρωπιά του, και στην προσπάθεια του ''τέρατος'' που όλοι κρύβουμε μέσα μας να βγει στην επιφάνεια.

Σημ: με το πολυεπίπεδο θέμα της εκδίκησης καταπιάστηκε, ανάμεσα σε πολλούς άλλους, ο Κορεάτης σκηνοθέτης Park Chan-wook, δημιουργώντας τρία εξαιρετικά από κάθε άποψη έργα, γνωστά στο σύνολό τους και ως η ''τριλογία της εκδίκησης''. Σας προτείνω ανεπιφύλακτα να τα δείτε - γι' αυτό σας παραθέτω τα σχετικά λινκάκια:


3 σχόλια:

paraxeno pirouni είπε...

Ω, πολύ ωραίο το σημερινό θέμα του Στύλου, για το οποίο θα μπορούσαμε να μιλάμε με τις ώρες. Αλλά θα προσπαθήσω να είμαι σύντομη (καλά, δεν ορκίζομαι :p).

O άνθρωπος είναι συνήθως έρμαιο των συναισθημάτων του, ό,τι κι αν λένε οι θρησκείες ή οι κοινωνικοί κανόνες. Κι όσο μεγαλύτερη είναι η ένταση του συναισθήματος, τόσο περισσότερο αυτός παρασύρεται.
Για μένα, η επιθυμία για εκδίκηση δε διαφέρει και πολύ από το ερωτικό πάθος. Το πάθος "ξεφτίζει" με τον καιρό και η μανία για εκδίκηση σβήνει όταν τελικά την πάρεις. Και τότε ένας μεγάλος σκοπός χάνεται και νιώθεις "άδειος". Love your enemy. Ναι, είναι κάπως όπως τα λένε οι Slayer.
Οι άνθρωποι βέβαια είναι τόσο ίδιοι όσο και διαφορετικοί. Δεν αντιδρούν όλοι με τον ίδιο τρόπο στο πόνο και στην αδικία. Η συγχώρεση απαιτεί ψυχική δύναμη αλλά τη δίνεις και σου φεύγει ένα βάρος. Έτσι κι αυτός που ψάχνει εκδίκηση έχει από κάπου να κρατιέται αλλά συνεχίζει να βασανίζεται, ο πόνος του έχει απλώς πάρει επιθετική μορφή.
Άρα στην πραγματικότητα, θα έλεγα πως η εκδίκηση είναι μια μορφή άμυνας.

Για τις ταινίες, το Oldboy το έχω δει, πολύ καλό. Πρέπει κάποια στιγμή να δω και τις άλλες δύο.
Έχω δει όμως μια παλιά (1973) γιαπωνέζικη ταινία (μεταφορά κάποιου manga) Lady Snowblood λεγόταν, απ' όπου λένε πως πήρε την ιδέα ο Ταραντίνο για το Kill Bill.

Mixos είπε...

H θέληση για εκδίκηση από μόνη της αποτελεί μιας πρώτης τάξης μέθοδο για να συμφιλιωθούμε με τον εαυτό μας και με τη νέα πραγματικότητα και βοηθάει αρκετά στην επάνοδο της ψυχοσωματικής μας ισορροπίας.
Αν όμως η θέληση γίνει πράξη και τελικά εκδικηθούμε, τότε θα έλεγα ότι ξαναγυρνάμε σε μια πλήρη ανισορροπία!

Δόκιμε, βαριά τα θέματα τέτοια εποχή που φθίνουν οι οπώρες ... !!!

Εις υγείαν της θείας δίκης !!

Dokimos είπε...

@Dark Chef: Akribws! Se auto to mpourdouklwma synaisthimatwn pou basanizei kai exwthei tous anthrwpous sta akra anaferomai! :)
Ebala links gia tis tainies :)
Prepei ki egw kapoia stigmh na dw to giapwneziko, mou to exoun proteinei k sto parelthon.

@Mixos: Poly swsto se briskw file Mixo! H ousia einai mia, den yparxei isorropia! pppppp
Baria themata gia fthinopwrina posts, einai o,ti kalytero :))

Kalo s/k paidia :)