Beowulf, το έπος του Μεσαίωνα. Μία πρώτη γνωριμία

Επίκαιρο το σημερινό μας θέμα και πολύ ενδιαφέρον, καθώς ισορροπεί ανάμεσα στο μύθο και την ιστορία. Αναφερόμαστε στο μεσαιωνικό έπος Beowulf, το οποίο (ξανα)γυρίστηκε πρόσφατα σε ταινία και πρόσθεσε ακόμα ένα κρίκο στα έργα του κινηματογράφου που δανείστηκαν το θέμα τους από τη λογοτεχνία. Εδώ ωστόσο δεν θα μας απασχολήσει η ολοένα αυξανόμενη τάση του σινεμά για ανεύρεση θεματικών από την ιστορία-λογοτεχνία (όσο και να μπαίνω στον πειρασμό!) αλλά το ίδιο το έργο, επιχειρώντας μία μικρή παρουσίαση και τονίζοντας μερικά σημεία του.

Παρά το γεγονός πως μέχρι και σήμερα οι επιστήμονες ερίζουν για την καταγωγή του, το Beowulf θεωρείται αγγλικό έργο και μάλιστα το παλαιότερο και μία από τις αφετηρίες της αγγλικής λογοτεχνίας. Γράφτηκε τον 8ο αι. μ.Χ. (μεταξύ 700-750) από ανώνυμο συγγραφέα αλλά η βελτιωμένη μορφή του χρονολογείται στις αρχές του 11ου. Πρόκειται για ένα έπος 3,000 περίπου γραμμών που στην ουσία αφηγείται τα κατορθώματα του ήρωα Beowulf (Γοτθικής καταγωγής) εναντίον 3 τεράτων. Με σαφείς επιρροές από θρύλους και παραδόσεις της Β. Ευρώπης, τα γεγονότα εξελίσσονται στη Δανία και τη Σουηδία. Η ιστορία εν συντομία: η αυλή του Δανού βασιλιά Hroogar τρομοκρατείται από ένα τέρας, το Γκρέντελ. Ο Beowulf το μαθαίνει, ταξιδεύει στη Δανία και το σκοτώνει. Μετά το θάνατό του, ο ήρωας αντιμετωπίζει τη μητέρα του Γκρέντελ, την οποία επίσης σκοτώνει. 'Εχοντας λάβει πλούσια ανταμοιβή, επιστρέφει στην πατρίδα του και γίνεται βασιλιάς σε ένα μέρος της σημερινής Σουηδίας. Τέλος, η τρίτη αναμέτρηση του Beowulf με ένα δράκο, που λαμβάνει χώρα στο βασίλειό του, αποδεικνύεται μοιραία, καθώς ενώ καταφέρνει να τον σκοτώσει, τραυματίζεται θανάσιμα και βρίσκει έτσι και ο ίδιος το θάνατο.

Το έργο έχει τύχει - και ακόμα τυγχάνει - εξονυχιστικής ανάλυσης από πανεπιστημιακούς και μελετητές σε ολόκληρο τον κόσμο. Η ιστορία του Beowulf μπορεί να φαίνεται απλοική στο σημερινό αναγνώστη, αποτελεί ωστόσο το ''ζωντανότερο'' αρχείο για τη ζωή της μεσαιωνικής περιόδου. Η κοινωνική ατμόσφαιρα, τα κίνητρα, τα ήθη και τα ιδανικά των πρωταγωνιστών, σε συνδυασμό με τις αξίες που προβάλλονται, όπως το καθήκον, το κουράγιο, η πίστη και η έννοια της τιμής, κάνουν το έργο ένα από τα διαμάντια όχι μόνο της αγγλικής μα και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Εμποτισμένο από τον ηρωισμό της εποχής εκείνης, φτάνει σε εμάς το διαχρονικό μήνυμα: ''Είναι το κουράγιο της προσπάθειας, όχι απλά η επιτυχία, που στο τέλος φανερώνει τον αληθινό ήρωα''.

Παρακάτω παραθέτω κάποια βιβλία για όσους επιθυμούν μία καλύτερη γνωριμία με το έργο. Για όσους έχουν ήδη γνώση, προτείνω τα 2 κεφάλαια του 'Καθηγητή' από το J.R.R. Tolkien, The monsters and the critics and other essays (Harper Collins, 1997).

- Alexander, M., Beowulf: A Verse Translation (Penguin Classics; Rev. ed., 2003)
- Liuzza, R. M., Beowulf: A New Verse Translation (Broadview Press, 2000)
- Swanton, M. (ed.), Beowulf (Manchester, 1997)
- Niles, J. D. (ed.), Beowulf: an illustrated edition (W. W. Norton, 2007)
- Orchard, A., A Critical Companion to Beowulf (Cambridge, 2003)

Ο Κύριος μεθ΄υμών,
Δόκιμος.